De Herman de Coninckprijzen 2009. Smaken verschillen.

  

Peter Verhelst heeft vandaag met Nieuwe sterrenbeelden de Herman de Coninckprijs voor beste dichtbundel gewonnen. Peter Verhelst! Où sont les neiges d’antan? Kwam zijn doorbraak als schrijver er niet met Tongkat? We hebben hem met die lyrische roman jaren geleden (in 2000) De jonge Gouden Uil zien winnen, in deSingel in de Rode Zaal, weetjenog, jonge juryleden van toen? Iedereen verliefd op deze mooie jonge god. In de boekhandel doorbladerde ik zijn ‘nachtegalenboek‘ zo-even nog eens, en onlangs kreeg hij een post hier op TSM. Er valt zoveel over hem te vertellen, maar voor mij heeft hij de magische aantrekkingskracht van een hoorn-des-beeldenovervloeds. Woord-kunst-om-de-schoonheid ook. Daar heb ik altijd al een zwak voor gehad. Als tiener was ik verliefd op de Tachtigers, Karel Van de Woestijne en Paul van Ostaijen, als 18-jarige op Gust Gils en een experiment als Kraamanijs van Marcel van Maele. 

Terug uit het verleden naar Peter Verhelst 2009: ik ben een fan. Gefeliciteerd, Peter Verhelst!     En toch was mijn favoriete gedicht voor de Herman de Coninckpublieksprijs 2009 niet dat van Peter Verhelst.

Voor poëziecriticus Paul Demets  (die ondertussen aan een doctoraatsonderzoek en een biografie over Paul Snoek werkt) had de ‘zwarte’ bundel van Bart Meuleman mogen winnen. Hij vond zijn bundel consistenter dan die van Peter Verhelst. Nieuwe sterrenbeelden noemde hij iets te heterogeen, te breed uitwaaierend. Ikzelf leerde Bart Meuleman vorig jaar als dichter kennen in een meesterlijke recensie van Willem Thies op Poëzierapport.

Paul Demets’ bespreking van Bart Meulemans omdat ik ziek werd bij Ruth Joos in Mezzo (een must voor elke cultuurminnaar!!) op Radio 1 was prikkelend, intrigerend op zich. Ik hoorde hem de gedichten uit deze bundel in verband brengen met Kim De Gelder. Het mag vooraf duidelijk zijn: geen haar op zijn hoofd (en op het mijne) dat eraan denkt om Kim De Gelders gruweldaden in Dendermonde goed te keuren. Maar misschien, als we met al die vragen zitten over het waarom van zo’n gruweldaden, zouden we eens een bundel als die van Bart Meuleman kunnen lezen, stelde Paul Demets voor. De ik-figuur in die gedichten toont volgens hem immers affiniteit met het dierlijke, het vergankelijke. En misschien moeten we durven meer een beroep te doen op literatuur, poëzie. Veel jongeren leven in een wereld beheerst door games en films. Paul Demets denkt dat we het belang daarvan onderschatten en hij deed meteen een oproep naar psychiaters en psychologen om daarmee rekening te houden. Ik stel me daarbij de vraag of de psychiater als arts en de psycholoog als zorgvuldige wetenschappers en denkers dat dan niet zouden doen, dat ze niet alles in rekening proberen te brengen in de medische en/of psychologische en sociale zorg voor hun patiënt/klant.

Lang heb ik sterk getwijfeld tussen Meuleman,Verhelst, Gruwez (latent feminisme dwong me in de armen van zijn Moeders) en Leenders. Ik zie dat Moeders van Luuk Gruwez de publieksprijs voor beste gedicht gewonnen heeft: een voordehandliggende winnaar. Gefeliciteerd, Luuk Gruwez!    Met moedergedichten heb ik iets, sinds ik met De moeder van Hugo Claus kennismaakte in mijn middelbareschooltijd, nochtans heb ik niet op de ‘wellustig schrijvende’ (naar Paul Demets) Gruwez gestemd, de genomineerde die ik het langst ken. (Zeer zeker zal ik de gratis gedichtposter met Moeders ophalen en zijn gedichtendagessay Pizza Peperkoek & andere geheimen lezen.)

Op Bart Meuleman heb ik uiteindelijk ook niet gestemd. Zijn gedicht was me nochtans direct opgevallen als het meest speciale en opvallende van de vijf. Ik denk wel dat ik me misschien door Paul Demets, mijn favoriete poëziecriticus, zou hebben laten beïnvloeden als ik hem voor de ‘verkiezing’ had gehoord … Demets heeft een bekoorlijke radiostem. Zelf is hij ook dichter.   Hem lezen of in zijn radiorecensies beluisteren, is een esthetische ervaring. In lyrische bewoordingen en helder argumenterend prijst hij poëzie aan: Bart Meuleman als naar de keel grijpend, Peter Verhelst als zinderend boven het asfalt, en o! Herman Leenders om in het oor van je geliefde te morsen …

Mijn favoriete gedicht werd dus niet dat van Peter Verhelst of Luuk Gruwez of Bart Meuleman maar het pretentieloze, eenvoudige, zeer herkenbare liefdesgedicht De archeologie van het hart van Herman Leenders, een intuïtieve keuze voor een gedicht dat volgens mij het dichtst staat bij de poëzie van de man die we met de Herman de Coninckprijs herdenken. Zijn bloemlezing 1964-1982 heb ik nog eens doorbladerd …