In memoriam Herman J. Claeys (1935-2009). Foto’s JB, Antwerpen, Boekenbeurs, Literaire estafette V.V.L., 05-11-2009. Het woordzwaard zwaaiend is een citaat uit H. J. Claeys’ gedicht Gewapendertaal. Gewapendertaal is ook de hoofdtitel van de nieuwe monografie van Renaat Ramon over Herman J. Claeys (VWS-cahiers, Brugge, 2009). De ondertitel vat het leven van de kunstenaar allitererend samen in provo, politie, poëzie.
Dichter tot der dood. Voor de literaire estafette van de V.V.L. op de Boekenbeurs 2009 had Herman J. Claeys een namiddag vrij genomen uit de Antwerpse palliatievezorgeenheid waar hij opgenomen was. Te zwak om zijn gedichten zelf voor te lezen had de dichter V.V.L.-voorzitter en presentator Tony Rombouts gevraagd om zijn selectie voor te dragen.
Moeizaam maar onvermoeibaar had Herman J. Claeys het podium beklommen, ingetogen luisterde hij naar zijn poëzie die Tony Rombouts met krachtige en toch innige intonatie voordroeg. Het waren intiem-droevige en warme momenten van verbondenheid met het publiek in de Oranje Zaal van de Boekenbeurs: collega-dichters, bewonderaars, poëzieminnaars. Onverschrokken, zo nam Herman J. Claeys in Antwerpen afscheid: gedrevenheid en engagement vertalend in poëzie, zoals de wereld hem altijd gekend had, zoals velen hem zullen blijven gedenken. Voor de gelegenheid droeg hij een rood hemd. De kleur van links, het alternatief, de provocatie ging hem het best.
Ik ken Herman J. Claeys’ poëzie van in mijn studententijd, de late jaren 60. Hij behoort met Marcel van Maele († 2009), bij wie ik nog op de Turkse koffie was, en Simon Vinkenoog († 2009), die ik toentertijd in Antwerpen aan het woord zag, tot de poëtische helden van mijn jeugd.
Zo was hij toegekomen op de Boekenbeurs: begeleid door beste vrienden, met in zijn rugzak de kostbare woorden op papier. Voor eeuwig taalkunstenaar en wereldredder, op weg naar het podium, naar zijn publiek.
Kort voor hij stierf, vond ik in mijn mailbox bij wijze van nieuwjaarswens zijn feestgedicht voor oud-en-nieuw …
De jongen met de zwavelstokjes
feestgedicht voor oud-en-nieuw, geïnspireerd op het sprookje van Andersen: Het meisje met de zwavelstokjes.
De jongen met de lucifers schuimt de drankhuizen af,
struint langs volgeboekte restaurants,
in de vrieskou van midwinter,
door het koude hart van de heet gestookte metropool.
Lucifers voor een dubbeltje !
Aanstekers voor vijftig cent !
Voetzoekers voor een euro !
Honger lijden in de geur van kalkoengebraad,
verkleumen onder de rook van fornuizen,
thuisloos dolen tussen de woekerende leegstand
in de verkankerde stad.
De welgedane eigenaren
van de dure verwarmde terrassen
pramen de gezeten bestuurders
om de gratis zitbanken te verwijderen van het plein
vanwege die clochards die de kerstboom ontsieren,
vanwege die rare libertaire hangjongeren,
vanwege dat blonde Meisje met de Zwavelstokjes,
vanwege die bruine jongen met de aanstekers
die de nieuwjaarsillusie van weelde en welstand
vergallen.
Onder de klaterende kerstkitsch
van de stervende evergreen reuzenspar
vol twinkelende valse sterren
en behangen met verpakte nepcadeaus
zit de jongen met de lucifers
te kwijnen.
Hallucinerend steekt hij
– zoals in een Grimmig sprookje van Andersen –
de droomboom in brand tot een torenhoge toorts,
steekt hij de harteloze stad in brand,
steekt hij de wrede wereld in brand,
tot een kolkende zee van vlammen
waarboven hij in een wolk van sprankels
triomferend uitstijgt
naar zijn hemel van merriment and happiness,
van zaligheid en geluk.
Duivelse jongen met de solferstekjes,
loop naar de hel !
Herman J. Claeys
nadruk en mailing vrij, mits e-mail en web-link vermeld worden herman.j.claeys@telenet.be, www.hermanjclaeys.nl. Aldus Herman J. Claeys himself in een e-mail, 26-12-2009.
Bij ‘insider’ Henri-Floris Jespers lees ik de talrijke artikels over Herman J. Claeys, o.a. over de andere Herman (de germanist, linguïst, lexicograaf) en zijn literaire erfenis, beschreven door Jeroen Kuypers. Op Jespers’ blog vond ik ook de link naar het Ministerie van Agitatie met een videoreportage van Peter Terryn over het Brusselse afscheid van Herman J. Claeys.
Stichting Pipelines vzw kondigt aan: Op woensdag 13 januari 2010 om 15.00 uur nemen we afscheid van Herman J. Claeys tijdens een uitvaartdienst in het Crematorium Antwerpen, Schoonselhof, in de aula Chrysant. (e-mail, 08-01-2010)
Ook rode dichters sterven niet.
The Sausage Machine 
