Geletterdheid meervoudig omschreven

Afbeelding: ontwerp Peter Jones, geletterdheid in combinatie met Brian Hodges’ model voor gezondheidszorg

Peter Jones ontwierp n.a.v. International Literacy Day van de UNESCO dit samenvattend model voor een definitie van geletterdheid anno 2009. Hij combineerde de aloude drie basisdomeinen lezen-schrijven-rekenen – in het Engels de 3R genoemd, Reading, wRiting, aRithmathic – met de nieuwere vormen van geletterdheid in het model van Brian Hodges.

Zijn blogpost Literacy and Hodges’ Model: An umbilicus of meaning, geschreven in het kader van Bloggers Unite, bracht me direct De cultuur van het lezen van prof. dr. Ronald Soetaert in herinnering. In dat gedegen essay, downloadbaar op Taalunieversum, beschrijft Soetaert uitvoerig en zwierig de complexiteit van geletterdheid in de 21e-eeuw. Ronald Soetaert loopt op de tijd vooruit. Al tientallen jaren lang probeer ik zijn denkwijzen over onderwijs, media, literatuur, cultuur te volgen. Zijn humorvolle presentaties, blakend van zijn redenaarstalent, trans-porteren je op zinderende golven van vernieuwing naar hoogtes met uitzicht op onbekende, inspirerende en stimulerende werelden. Terzake: Ronald Soetaert inleidend over meervoudige geletterdheid (multiliteracies) in de context van de cultuur, wijzend op de belangrijke rol van onderwijs:

De New London Group [groep denkers op wie Soetaert zich baseert] probeert het begrip geletterdheid in de eerste plaats te verbreden. De ideeën van de groep staan haaks op het ideaal van de back-to-basicsbeweging waarin de enkelvoudige (boeken)geletterdheid en de terugkeer naar een utopisch verleden primeren. Een veelheid aan discoursen, beïnvloed door globalisering, digitalisering en mediatisering, staat centraal. Globalisering zorgt ervoor dat we geconfronteerd worden met meerdere talen, teksten en verhalen. Digitalisering zorgt voor een variëteit aan media – woord, beeld, klank – die ons langs één drager bereiken en aan elkaar gerelateerd worden. De mediatisering deelt de realiteit op in lifestyles, subculturen, hybride culturen, multimodaliteiten, et cetera. 

We hebben vandaag multigeletterdheden nodig om betekenis te geven aan de drie terreinen van ons bestaan die grondig aan het veranderen zijn: het werk, het publieke leven en het privéleven. De rode draad binnen deze veranderingen is het toenemende belang van diversiteit en de verschillen waarover moet worden onderhandeld. Het onderwijs zou jongeren in staat moeten stellen om die onderhandeling tot een goed einde te brengen door hen multigeletterd te maken en hen op een positieve manier te leren omgaan met de verschillen.

Ronald Soetaert, De cultuur van het lezen, Nederlandse Taalunie, 2006, p. 22. (Vetjes van TSM.)

De beschrijving van Peter Jones was dus niet nieuw voor me. Zijn Hodges-interpretatie van geletterdheid is wel handig: model annex beschrijving geven in enkele minuten inzicht door overzicht. Twee alinea’s wil ik even highlighten.

Here in the 3Rs we need to appreciate the child developmental factors that influence the acquisition, learning and refinement of basic literacy skills. The early detection of visual, hearing, and cognitive problems is crucial in ensuring everyone realises their full potential. The 3Rs span several of the care (knowledge) domains of Hodges’ model. Children must be allowed to be children, hence the importance of play in emotional development and literacy.

As our societies become ever more visual to the extent of being described as visually polluted with excessive amounts of signage; spatial and visual forms of literacy come to fore. If the digital divide does not intervene then information, media literacy, and fluency in the use of computers, software, virtual interfaces and other digital devices represent the 21st century literacy?

Peter Jones, 8 september 2009. De links naar zijn Jiglu-tags (kleur van TSM) visual, problems, information, interfaces: zie zijn artikel.

Meer … over mediageletterdheid: zomaar een kleine snelle selectie. Meer niet. Als oefening in begrijpend surfen? 🙂

• (Update) Jeroen Gerth, kersverse mediapedagoog, schreef met Leren met de www-factor een masterstuk over mediageletterdheid in het onderwijs. Zijn blog over Leven en opgroeien in een gemedialiseerde maatschappij spreekt ‘boekdelen’ terzake. (Bedankt, Jeroen, voor je comment! Als ik me goed herinner, heb ik jou bij Willem Karssenberg leren kennen …) Over Trendmatcher gesproken …
• (Update) The One and Only Trendmatcher presenteert met de van hem bekende schwung  4 x 23 dingen. En meer.
• (Update) Elke Das is gespecialiseerd in geïntegreerde media-educatie. Haar blog en wiki’s, hier en daar en nog, illustreren dat tenvolle.
• Op Educational CyberPlayGround is er een Literacy Channel, en
• bij Wilfred Rubens staat er o.a. hier en heel recent nog daar interessants.
• Zie ook op MKO een artikel van Justine Pardoen – via OnderwijsNieuwsDienst.
• Wilfred Rubens‘ reactie op Justine Pardoens oproep aan scholen om meer in digitale geletterdheid te investeren, staat onder de titelvraag : Wie leert jongeren begrijpend surfen?
• Marie-José Klaver op haar NRC-weblog Digitale zaken: Jong en oud verdwaalt op internet.
• Ook bij Pierre Gorissen, Patrick Koning, André Manssen, Martijn van den Berg bij Margreet van den Berg (zie haar rubriek media-educatie), en bij vele anderen. 
• Naar nog andere vormen van ‘geletterdheid’, zoals ‘sociale geletterdheid’: in het opiniestuk met reactie van Maarten Cannaerts bij Smetty about Facebook. Op de Vlaamse onderwijsblog.
• (Update) Gerelateerd: laaggeletterdheid en alfabetisering. Interview met de Nederlandse prinses Laurentien, de alfabetiseringsprinses, in Metro.
• (Update) Gelezen op Edublogs.be, deze quote van Alvin Toffler: The illiterate of the 21st century will not be those who cannot read and write, but those who cannot learn, unlearn, and relearn.  
• (Update) Gerelateerd. Een interessante bijdrage van dr. Th. B. (Marcel) Twickler, internist-endocrinoloog, in de discussie over laaggeletterdheid in de vakcommunity Nederlands van Digischool.nl. Hij stuurde het volgende artikel in reactie op mijn ingestuurde blogpost over geletterdheid boven: geletterdheid dr.Twickler09 Laaggeletterdheid en beperkte gezondheidsvaardigheden vragen om een antwoord in de zorg.
• Update augustus 2010: dr. Twickler meldt via de vakcommunity Nederlands van Digischool: site NIGZ met 0.a. toolkits gezondheidsbevordering en uitnodiging 1e nationaal congres Gezondheidsvaardigheden (Health Literacy) in Amersfoort (september 2010).
• Zie zeker ook Sybilla Poortman (bij de reacties onderaan deze post)!
• Update. Zelftests mediawijsheid en informatievaardigheden: zie de Zeeuwse Bibliotheek!
• Update! Wat lees ik op 18 maart 2010 bij edublogger Ewan McIntosh, één van mijn webleermeesters van het eerste uur, onder de uitdagende kop Why understanding data must take its place in new media literacies: […] I think the reasons for us to rethink how we approach data are clear. Take just one example, where data revealed an American city was racist in its provision of drinking water. In schools, where does this lesson fit? It’s not purely mathematics. It’s not just language arts. It’s not solely geography or history. It’s not possible in the isolation of a graphics class. Vervolg en ook een filmpje waarin Tim Berners-Lee in luttele minuten inwijdt in data: bij Ewan McIntosh.
• Update via Edublogs.be. Definities voor geletterdheid in een report over 21st Century Skills, Competenties voor de 21e eeuw: onderscheid tussen informatie-, media- en ICT-geletterdheid. Niet te missen artikel in de context van deze post annex aanvullingen en updates.